आयतन प्रत्यास्थता मापांक

मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से
(आयतन प्रत्यास्थता से अनुप्रेषित)
नेविगेशन पर जाएँ खोज पर जाएँ

साँचा:asbox

एकसमान संपीड़न का चित्रण

किसी पदार्थ का आयतन प्रत्यास्थता मापांक अथवा बल्क मोड्यूलस (bulk modulus; <math>K</math> या <math>B</math>) एकसमान संपीड़न के मापन को व्यक्त करता है। इसे अत्यल्प दाब बढ़ाने के परिणामस्वरूप आयतन में होने वाली सापेक्षिक कमी के अनुपात से परिभाषित किया जाता है। इसकी अन्तर्राष्ट्रीय इकाई प्रणाली इकाई पास्कल है और इसकी विमीय रूप M1L−1T−2 है।[१]

सन्दर्भ

परिवर्तन के सूत्र
होमोजिनस आइसोट्रॉपिक रैखिक प्रत्यास्थ पदार्थ के कोई भी दो मापांक दिये हों तो अन्य गुण निम्नलिखित सूत्रों द्वारा प्राप्त किये जा सकते हैं।
<math>(K,\,E)</math> <math>(K,\,\lambda)</math> <math>(K,\,G)</math> <math>(K,\, \nu)</math> <math>(E,\,G)</math> <math>(E,\,\nu)</math> <math>(\lambda,\,G)</math> <math>(\lambda,\,\nu)</math> <math>(G,\,\nu)</math> <math>(G,\,M)</math>
<math>K=\,</math> <math>K</math> <math>K</math> <math>K</math> <math>K</math> <math>\tfrac{EG}{3(3G-E)}</math> <math>\tfrac{E}{3(1-2\nu)}</math> <math>\lambda+ \tfrac{2G}{3}</math> <math>\tfrac{\lambda(1+\nu)}{3\nu}</math> <math>\tfrac{2G(1+\nu)}{3(1-2\nu)}</math> <math>M - \tfrac{4G}{3}</math>
<math>E=\, </math> <math>E</math> <math>\tfrac{9K(K-\lambda)}{3K-\lambda}</math> <math>\tfrac{9KG}{3K+G}</math> <math>3K(1-2\nu)\,</math> <math>E</math> <math>E</math> <math>\tfrac{G(3\lambda + 2G)}{\lambda + G}</math> <math>\tfrac{\lambda(1+\nu)(1-2\nu)}{\nu}</math> <math>2G(1+\nu)\,</math> <math>\tfrac{G(3M-4G)}{M-G}</math>
<math>\lambda=\,</math> <math>\tfrac{3K(3K-E)}{9K-E}</math> <math>\lambda</math> <math>K-\tfrac{2G}{3}</math> <math>\tfrac{3K\nu}{1+\nu}</math> <math>\tfrac{G(E-2G)}{3G-E}</math> <math>\tfrac{E\nu}{(1+\nu)(1-2\nu)}</math> <math>\lambda</math> <math>\lambda</math> <math>\tfrac{2 G \nu}{1-2\nu}</math> <math>M - 2G\,</math>
<math>G=\, </math> <math>\tfrac{3KE}{9K-E}</math> <math>\tfrac{3(K-\lambda)}{2}</math> <math>G</math> <math>\tfrac{3K(1-2\nu)}{2(1+\nu)}</math> <math>G</math> <math>\tfrac{E}{2(1+\nu)}</math> <math>G</math> <math>\tfrac{\lambda(1-2\nu)}{2\nu}</math> <math>G</math> <math>G</math>
<math>\nu=\,</math> <math>\tfrac{3K-E}{6K}</math> <math>\tfrac{\lambda}{3K-\lambda}</math> <math>\tfrac{3K-2G}{2(3K+G)}</math> <math>\nu</math> <math>\tfrac{E}{2G}-1</math> <math>\nu</math> <math>\tfrac{\lambda}{2(\lambda + G)}</math> <math>\nu</math> <math>\nu</math> <math>\tfrac{M - 2G}{2M - 2G}</math>
<math>M=\,</math> <math>\tfrac{3K(3K+E)}{9K-E}</math> <math>3K-2\lambda\,</math> <math>K+\tfrac{4G}{3}</math> <math>\tfrac{3K(1-\nu)}{1+\nu}</math> <math>\tfrac{G(4G-E)}{3G-E}</math> <math>\tfrac{E(1-\nu)}{(1+\nu)(1-2\nu)}</math> <math>\lambda+2G\,</math> <math>\tfrac{\lambda(1-\nu)}{\nu}</math> <math>\tfrac{2G(1-\nu)}{1-2\nu} </math> <math>M</math>